Şaşılık

Göz, görme işlevini yerine getirdiği için insan vücudundaki en önemli organdır. Göz fonksiyonlarının çeşitli nedenlerle bozulması, bireyin yaşam kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. En sık karşılaşılan göz hastalıklarından biri, şaşılık olarak bilinen iki gözün açılarının yanlış hizalanmasıdır. Şaşılık, sadece görme kalitesini önemli ölçüde düşürmekle kalmayıp aynı zamanda bireyin görünümünü de olumsuz etkilediği için tedavinin çok önemli olduğu bir hastalık türüdür.

 

Şaşılık Nedir 

Sağlıklı kişilerde her iki göz de paralel ve uyum içinde çalışır. Şaşılık, bir gözün içe, dışa veya dik olarak diğer göze göre farklı bir konumda hizalandığı, böylece gözlerin aynı anda aynı yöne bakamadığı bir bozukluktur. Ciddi vakalarda, her iki göz de yanlış hizalanmış olabilir. Şaşılığın nedenine bağlı olarak, gözlerin bu yanlış hizalanması geçici veya kalıcı olabilir.

 

Şaşılık Neden Olur

Göz kürelerini yukarı, aşağı, sola ve sağa hareket ettirmek için kas gruplarının gücü ve uyumu gereklidir. Bu kaslara bilgi taşıyan sinirlerdeki veya beynin göz hareketlerini yöneten kontrol merkezlerindeki sorunlar şaşılıkla sonuçlanır. Şaşılığın nedenleri arasında genetik yatkınlık, beyin tümörleri, diyabet, yüksek tansiyon ve travma yer alır. Nadir durumlarda, serebral palsi, kalıtsal kromozomal anormallikler ve hidrosefali de şaşılığa neden olabilir.

 

Şaşılığın Belirtileri Nelerdir

• Gözler aynı yöne bakıyor
• Stereoskopik görüntü kaybı
• Bulanık görme
• Baş veya yüz bir tarafa döner
• Göz kızarıklığı
• Aglütinasyon
• Baş ağrısı
• Çift görme

Güneşli ortamlarda tek gözü veya her iki gözü birlikte kullanmak için başı bir tarafa eğme veya yüzü bir tarafa çevirme gibi belirtiler de görülebilir.

Tüm çocukların yaşamlarının ilk üç yılı içinde bir göz doktoru tarafından muayene edilmesi görme gelişimi açısından çok önemlidir. Ailede şaşılık veya göz tembelliği olan biri varsa, üç yaşından önce muayene edilmelidir.

Yetişkinlerde, çocukluktan gelen şaşılık, kozmetik rahatsızlığın yanı sıra, yeterince tedavi edilmezse bir göz tembelliği görme sorunu olabilir. Bununla birlikte, şaşılık ileri yaşlarda ortaya çıkarsa, en yaygın belirti çift görmedir. Yetişkinlerde semptomlar göz ağrısı, baş ağrısı ve sürekli baş eğmeyi içerebilir.

 

Şaşılık Çeşitleri

Şaşılık, gözün hareket ettiği yöne göre adlandırılır.

• İçe doğru şaşılık (internal strabismus)
• Dışa eğik şaşılık (dış şaşılık)
• Yukarı bakan şaşılık (ileri görüşlülük)
• Aşağı doğru şaşılık (az görme)

Bu sınıflandırmanın dışında özel şaşılık türleri de vardır;

 

Yetişkinlikte Şaşılık

Yetişkinlikte şaşılık, göz hareketlerini kontrol eden sinirlerin çeşitli nedenlerden (örneğin travma, diyabet, kardiyovasküler hastalık, hipertansiyon, çeşitli enfeksiyonlar, tümörler ve zehirlenmeler) kaynaklanabilir. Öncelikle nedene yönelik tedavi verilmelidir. Genellikle çift görme şikayetini de içeren bu kaymalar bir süre sonra ameliyat gerektirebilir. Şaşılık tedavisinde gözlük kullanımının yanı sıra özel aletlerle ortopedik tedavi, kapama tedavisi, çeşitli göz damlaları ile medikal tedavi ve cerrahi tedavi uygulanmaktadır.

 

Gizli Şaşılık

Gizli şaşılık, bir göz kapalıyken ortaya çıkan şaşılıktır. Gizli şaşılık toplumda oldukça yaygındır. Her iki göz açıkken, beyin iki gözün paralel kalmasını sağlamak için birleştirici bir mekanizma kullanır. Ancak bir göz kapatıldığında bu mekanizma bozulur ve kapalı gözde kaymaya neden olur.

Hasta genellikle bu kaymanın farkında değildir ve yorgunluk, kızarıklık, ağrı, kuruluk, baş ağrısı ve diğer şikayetlerden yakınır. Eğer hastada görme bozukluğu da varsa bu şikayetler daha erken ortaya çıkar. Hasta özellikle yakın okumadan sonra baş ağrısından şikayet eder.

Gizli şaşılık uygun gözlük ve görme eğitimi ile tedavi edilebilir.

 

Şaşılıkta Tanı ve Tetkik

Tüm rahatsızlıklarda olduğu gibi şaşılıkta da erken teşhis çok önemlidir. Göz muayeneleri özellikle bebek ve çocuklarda eğer aksatılır ya da önemsenmezse geç kalındığında sadece estetik problemler değil görme problemleri de baş gösterecektir. Oysaki şaşılık her yaşta tedavi edilebilir bir hastalıktır ve bu tedaviler ile göz tembelliği önlenebilir, 3 boyutlu görme sağlanabilir.

 

Şaşılık Tedavisi Nasıl Yapılır

• Gözlük Bazı şaşılıklar kırma kusurundan kaynaklanır. Hasta gözlük kullanmaya başladığında şaşılık düzelir. Gözlük bu tip şaşılıklar için yeterlidir.
• Göz kapama Hastada göz tembelliği de varsa bu tedaviler yapılabilir.
• Ortoptik Ortoptik tedavi, her iki gözle görme yeteneğini ve derinlik hissini geri kazandırmak için de uygulanabilir. Bu iki fonksiyon günlük yaşamda çok önemli olduğu gibi gözlerin paralel kalmasını da sağlar. Ayrıca araba kullanırken veya basketbol ya da tenis gibi mesafe ve zaman ayarı gerektiren sporları yaparken daha rahat olmanıza ve daha iyi performans göstermenize yardımcı olur.
• Ameliyat (cerrahi prosedür) Doğuştan yanlış hizalanmalar genellikle gözlük gerektirmez ve erken yaşta (6 ay ila 1 yaş) ameliyat gerektirir. Hizasızlıkların çoğu 2-3 yaş civarında ortaya çıkar ve genellikle gözlükle tamamen düzeltilebilir. Gözlükle düzelmeyen kaymalar için cerrahi tedavi gereklidir.
• Botoks Botulinum toksini (BOTOX) de bazı şaşılıklar için kullanılabilir. İnme sonucu oluşan şaşılıklarda, ameliyat geçirmiş ancak tam iyileşmemiş hastalarda, guatr nedeniyle oluşan şaşılıklarda BOTOX etkili olabilir ve tedavi edici olarak kullanılabilir. İnme nedeniyle aniden ortaya çıkan şaşılık genellikle çift görme ile ilişkilidir ve hasta için çok zordur. Bu tip şaşılıklarda genel eğilim 6-8 ay beklemektir, ancak bekleme süresinde çift görmeyi azaltmak için botoks uygulanabilir. Şaşılık ortaya çıktıktan hemen sonra tedaviye başlanırsa tam bir iyileşme mümkündür.

 

Şaşılık Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir

Şaşılığın birçok farklı nedeni olduğu için tedavisi de kişiden kişiye değişmektedir. Bazı şaşılıklarda gözlükle tedavi oldukça başarılı olabilir. Çocuk gözlük taktığında şaşılık düzelir. Yaşları ilerledikçe şaşılıklarını kontrol edebilirler ve gözlüklerini çıkardıklarında gözleri kaymaz. Gözlük tedavisine ek olarak, çocuk düzeltici tedavi ve egzersiz programı da alabilir.

Gözlük ve egzersiz programı ile düzelmeyen şaşılık, doğuştan şaşılık ve sefalik hastalarında tedavi cerrahi müdahaleden oluşur. Ameliyat tercihen genel anestezi altında yapılır. Ameliyattan sonra göz kapatılmayabilir. Hastaneden taburcu olma süresi anestezi durumuna bağlıdır. Ameliyat sonrası ağrı olmaz, ancak iğnelenme hissi olabilir. Göz damlaları kullanılır ve gözlük takılabilir. Ameliyattan bir hafta sonra çocuklar okula, yetişkinler ise işe dönebilir. Göz kızarıklığı 2-3 hafta sürer, ancak göz damlası kullanımı ile giderek azalır.

 

Şaşılık Ameliyatı

Gözlük ve egzersiz programları durumu iyileştirmezse, doğuştan şaşılık hastalarına ameliyat yapılır. Bu tedavi, gözdeki altı kastan bazılarının gücünün artırılmasını, bazı kasların gücünün azaltılmasını veya bazı kasların hareket noktasının değiştirilmesini içerir. Şaşılığın erken tedavisi arzu edilir, ancak şaşılığı yetişkinlikte de tedavi etmek mümkündür. Ameliyat tercihen genel anestezi altında yapılmalıdır. Ameliyattan sonra göz kapanmaz ve ağrısızdır, hastada sadece hafif bir karıncalanma hissine neden olur. Hasta ameliyattan 6-7 gün sonra günlük aktivitelerine dönebilir. Göz kızarıklığı yaklaşık 3-4 hafta sürer, ancak göz damlası kullanımı ile azaltılabilir.